زعفران گیاهی کوچک و چندساله به ارتفاع ۱۰ تا ۳۰ سانتیمتر است. از وسط پیاز یا قاعدهیِ ساقه، تعدادی برگ باریک و دراز خارج میشوند. از وسط برگها، ساقهای گلدار بیرونمیآید که به یک تا سه گل منتهی میشود. گلها دارای ۶ گلبرگ بنفشرنگ هستند که ممکن است در بعضی واریتهها به رنگ گلی یا ارغوانی باشند. گلها دارای ۳ پرچم و یک مادگی منتهی به کلالهٔ سهشاخه به رنگ قرمز متمایل به نارنجی هستند. قسمت مورد استفاده این گیاه انتهای خامه و کلاله سهشاخه است که به نام زعفران مشهور است و معطر و کمی تلخ است. با خرید زعفران شما می توانید از آن برای خوش عطر کردن غذاها استفاده کنید.
پیازچه زعفران در مناطق سردسیر با بارندگی زیاد بسیار بهتر از مناطق گرمسیر عمل میآید و یکی از دلایل اصلی که باعث تمایز زعفران مرغوب از زعفران نامرغوب میشود، شرایطِ اقلیمی و آب و هوای آن منطقه است که هرچقدر منطقه سردسیرتر باشد، عملکرد و عیار زعفران بالاتر میرود.
زعفران به دلیل طبع گرم آن تا حد زیادی میتواند در مقابلِ هوای سرد مقاومت کند، پیاز زعفران در دمای منفی چهل درجه سانتیگراد به رشد عادی خود ادامه میدهد و شادابی و نشاط برگها را کاملاً حفظ میکند.
زعفران ویژگی سرخوشی داشته و امروزه برخی شرکتهای دارویی اروپایی از آن به عنوان اینتگراتور ضد افسردگی استفاده میکنند.
کامپفرول در گلبرگهای گل زعفران یافت میشود. این ترکیب با فواید سلامتی مانند کاهش التهاب، خاصیت ضد سرطانی و فعالیت ضد افسردگی مرتبط است.
کروسین و سافرانال موجود در زعفران تأثیری مشابه داروی فلوکستین داشته و از بازجذب دوپامین، نوراپی نفرین و سروتونین جلوگیری نموده و بدین ترتیب اثر ضد افسردگی خود را اعمال مینماید
گل زعفران دارای قسمتهای مختلفی است. گل زعفران 6 تا گلبرگ به رنگ بنفش دارد که با سه پرچم زرد به ساقه متصل شده اند وقتی گلبرگها را جدا میکنیم کلاله قابل مشاهده هستند. بعد از کلاله اصلی ترین قسمت گل که سرخ رنگ نیز هستند را مشاهده میکنید که به قسمت سفید رنگی متصل هستند. این قسمت همان ریشه زعفران یا خامه نام دارد.
تصور بسیاری از افراد از زعفران یک گل خوشبو و خوش طعم و یک رنگ است در صورتی که گل زعفران قسمت های مختلفی دارد و اگر شما به دنبال طعم عالی و خواص زعفران به قیمتی ارزان تر هستید؛ پیشنهاد ما به شما ریشه زعفران پنج مثقالی است.
نکته جالبی که باید بدانید این است که اگر کلاله زعفران به قسمت ریشه متصل بماند به آن زعفران دسته یا زعفران دختر پیچ نیز گفته می شود. اگر کلاله زعفران ( همان قسمت قرمز) به طور کامل جدا شود همان زعفران اصلی است.
نکته ای که باید بدانید که کلاهبرداری هایی نیز در این حوزه ممکن است برای مثال افراد کلاهبردار ریشه را رنگ میزنند و به عنوان کلاله و زعفران اصلی میفروشند.
خامه زعفران از عطر خوبی برخوردار است و به خاطر قیمت مناسب آن طرفداران زیادی دارد. پس از اینکه کشاورزان گل ها را از مزارع چیدند زعفران را به یکی از دو روش زیر دورش جمع می کنند :
درنهایت سفیده زعفران در کنار زعفران سرگل نسبت به قیمتش از عطر خوبی برخوردار است و خواص فراوانی دارد و بیشتر پس از پودر کردن برای غذا استفاده میشود. ریشه زعفران همانند زعفران اصل سرشار از ویتامین و عناصر معدنی است اما نسبت به کلاله آن، ویتامینها و عناصر معدنی کمتری وجود دارد. ریشه رنگدهی کمتری نسبت به کلاله دارد و این به خاطر وجود ماده کروسین بیشتر کلاله نسبت به ریشه است.
افراد کمی نام زعفران دسته یا زعفران دختر پیچ به گوششان خورده است. بسیاری بر این باورند که قسمت پرخاصیت و ویژه ی زعفران فقط کلاله های سرخ زعفران هستند در حالی که زعفران دخترپیچ یکی از محبوب ترین و مقرون به صرفه ترین نوع زعفران است.
در واقع زعفران از چن قیمت مختلف تشکیل می شود. هر گل زعفران دارای سه گلبرگ بنفش، سه کلاله سرخ و ریشه زعفران است. بر طبق مدل خامه و کلاله زعفران، می توان زعفران را به انواع مختلفی تقسیم کرد مانند سرگل، دسته، پوشال و نگین.
پس از برداشت کردن گل زعفران باید قسمت های مختلف زعفران طبق نظر و خواسته ی کشاورز جدا شود و افرادی که مشغول تمیز کردن زعفران ها هستند باید زعفران را بدون ریشه یا با ریشه تحویل کشاورز دهند. در نهایت اگر کشاورز زعفران خود را با ریشه
بخواهد که هم شامل قسمت کلاله و هم خامه می شود به آن زعفران دسته یا دخترپیچ گفته می شود.
علاوه بر این دو نامی که از این نوع زعفران گفته شد در بازار این نوع زعفران را با نام های مختلف از قبیل زعفران دسته، زعفران مادر، زعفران رشته و زعفران دخترپیچ نیز می شناسند.
زعفران دخترپیچ به دلیل وجود خامه رنگدهی کمتری دارد و همینطور عطر آن از زعفران اصل کمتر است زیرا که ریشه زعفران سفید رنگ است و رنگ دهی آن خیلی کمتر از کلاله زعفران است.
نکته ی جالب توجه این است که به راحتی می توان زعفران اصلی دخترپیچ را نسبت به زعفران تقلبی آن تشخیص داد زیرا که به راحتی قابلیت تولید مشابه آن وجود ندارد.
زعفران دخترپیچ شامل قسمت های زیر است:
ریشه زعفران
قسمت زرد رنگ بین کلاله و ریشه زعفران
قسمت قرمز رنگ یا همان اصل زعفران